Pomoc

„Ludzie” i „Konteksty”

Portal edukacyjny „Wojna i pamięć. Terror, codzienność i praca przymusowa – Polska pod okupacją niemiecką (1939-1945)“ podzielony został na dwie części: „Ludzie“ i „Konteksty“. W dziale „Ludzie“ mieszczą się filmy biograficzne, ich transkrypty i – w przypadku relacji niepolskojęzycznych – tłumaczenia. Do wszystkich filmów stworzono zestawy zadań wraz z materiałami uzupełniającymi, biografiami rozmówców i mapą, pozwalającą prześledzić wojenne drogi poszczególnych osób. Każde zadanie składa się z polecenia i pola do edycji. Leksykon, oś czasu i wszystkie materiały dostępne są także w prawym bocznym menu.

Siedmioro przedstawicieli różnych grup prześladowanych opowiada o swoich zróżnicowanych doświadczeniach w obozach i fabrykach.

• Stanisława Biernat – robotnica przymusowa w rolnictwie na terenach III Rzeszy, na robotach z mężem i dzieckiem
• Józef Sowa – dziecko-robotnik przymusowy na terenie III Rzeszy
• Olga Djatschenko – „robotnica ze Wschodu” wywieziona do pracy przymusowej w Elblągu
• Zofia Banaszczyk – więźniarka obozów koncentracyjnych (Auschwitz, Ravensbrück, Helmbrechts)
• Janina Halina Głowacka – robotnica wywieziona do pracy przymusowej w przemyśle w głąb Rzeszy
• Tosia Schneider – Żydówka, świadek Holokaustu na ziemiach wschodnich, ocalała poprzez pracę przymusową
• Lucjan Palut – robotnik przymusowy w przemyśle na terenie wcielonym do Rzeszy

Wybrany zestaw biografii uwidacznia, że pojęcie pracy przymusowej w latach 1939–1945 obejmuje bardzo szerokie spektrum doświadczeń – od wyzysku i brutalnych prześladowań aż po Zagładę. W wyborze konkretnych biografii na użytek zajęć edukacyjnych mogą pomóc słowa kluczowe (na stronie głównej) oraz tytuły zadań. Przy każdym zadaniu i nazwisku każdej osoby znajduje się symbol (i), który zawiera komentarz dydaktyczny (przy zadaniu) lub wyjaśnienie dotyczące różnych poziomów trudności zadań (przy nazwisku osoby/tytule filmu).

W przypadku pracy z więcej niż jednym filmem proponujemy, aby uczniowie dokonali samodzielnego wyboru, a potem przeanalizowali swoje wnioski. Grupy uczniów (stworzone na portalu przez nauczyciela) mogą opracowywać porównawczo np. dwa lub więcej filmów.

W dziale „Konteksty“ dokumentalny film ” Stracone lata 1939-1945. Terror, codzienność, praca przymusowa”, stworzonyz perspektywy historyka-badacza, informuje o następujących tematach:

• Wojna i okupacja w Polsce,
• Praca jako narzędzie eksploatacji i środek represji w narodowo-socjalistycznych Niemczech,
• Jeńcy wojenni i więźniowie obozów koncentracyjnych jako robotnicy przymusowi,
• Cywilni robotnicy przymusowi,
• Wyzysk i dyskryminacja,
• Trudna codzienność,
• Powojenne losy robotników przymusowych,
• Odszkodowania i pamięć.

Film trwa ok. 25 minut, prezentuje historyczny materiał fotograficzny i fragmenty wypowiedzi trzynaściorga świadków epoki, którzy wspominają i komentują zdefiniowane powyżej tematy. Film stanowi wprowadzenie do tematyki pracy przymusowej obywateli Polski w latach 1939–1945, a zarazem przedstawia kontekst relacjonowanych przez świadków wydarzeń. Zestaw zadań pozwala na pogłębienie treści zawartych w filmie.

Filmy i transkrypty

Filmy biograficzne (oparte na relacjach zgromadzonych metodą oral history) są punktem ciężkości portalu edukacyjnego„Wojna i pamięć “. Relacje powstały w trzech językach, stąd też dwa filmy opatrzone są tłumaczeniem na polski; rozdzielczości filmów: 240p, 480p oraz 720p.

Rozdziały, transkrypcja, tłumaczenie

Aby przewijać treści filmu, można posługiwać się suwakiem pod oknem z filmem, wybierać poszczególne rozdziały, klikając na ich tytuły, bądź przeszukiwać transkrypt (lub tłumaczenie) w stosownej zakładce (pole do przeszukiwania pojawia się pod tekstem).

Fragmenty filmu

Po wejściu do edytora tekstu przy poszczególnych zadaniach – na listwie pod oknem filmu pojawiają się „nożyczki“; kilknięcie na nie otwiera narzędzie do wycinania i wstawiania do edytora fragmentów filmu. W wyświetlonym polu wybieramy (wpisujemy lub klikamy w wybranym momencie) początek, a następnie koniec fragmentu filmu, który chcemy przenieść do edytora. W zakładce „Moje wyniki“ (w prawym górnym rogu strony, widoczne po kliknięciu w login e-mailowy) można obejrzeć wybrane fragmenty filmu jako część prezentacji utworzonej z treści, które znajdą się w edytorze tekstu.

Oglądanie filmu

Film można oglądać w pojedynkę albo parami na komputerze, tablecie, smartfonie albo na ścianie (przez projektor). Zadania mogą być realizowane w polach do edycji lub na pobranych i wydrukowanych kartach roboczych w formacie pdf.

Oglądanie indywidualne umożliwia dowolne zatrzymywanie filmu, sporządzanie notatek i wielokrotne oglądanie poszczególnych fragmentów. Ułatwia też aktywne, często emocjonalne przepracowanie treści filmu. Wspólne oglądanie filmu na ekranie zalecamy jako rozwiązanie kompromisowe, w przypadku niemożności korzystania z sali komputerowej. Oglądanie fragmentów filmów ułatwia bezpośrednie stawianie pytań.

Wielojęzyczność

Dwa filmy, które powstały w innym języku niż polski, opatrzone są tłumaczeniami, wyświetlanymi obok transkryptu. Pozwala to na wykorzystanie ich także w klasach dwujęzycznych. Mogą też znaleźć zastosowanie na lekcjach języków obcych (angielski, rosyjski), a także służyć pogłębianiu konkretnych tematów, np. sytuacji „robotników ze Wschodu” (Olga Djatschenko) czy historii Holocaustu na dawnych wschodnich ziemiach Polski (Tosia Schneider).

Zadania

Rodzaje zadań:
Zadania są propozycją zmierzenia się z różnymi tematami, relacjami i źródłami. Praca z każdą biografią została podzielona na trzy etapy, grupujące różne zadania do wyboru:

Poznajemy: zadania pozwalają na poznanie konkretnej biografii według ustalonego klucza (pytań), kontekstu historyczno-polityczno-geograficznego oraz metody prowadzenia rozmów ze świadkami historii (oral history, czyli historia mówiona). Zdobycie podstawowej wiedzy w tych trzech obszarach jest punktem wyjścia do dalszej pogłębionej pracy z filmem. Na tym etapie chodzi również o zapisanie pierwszych wrażeń z filmu i postawienie spontanicznych pytań po pierwszym obejrzeniu filmu (bądź jego fragmentu).

Pogłębiamy i tworzymy: najobszerniejsza grupa zadań pozwala pogłębić wybrane kwestie związane z treściami filmu, historią osobistą, kontekstem historycznym, krytyką źródeł. Ważnym celem tego bloku zadań jest stworzenie konkretnej formy tekstowo-ikonograficznej.

Dyskutujemy: w tej grupie pojawiają się zadania związane z refleksją wokół głównych przesłań filmu, form pamięci i upamiętnienia ofiar oraz odszkodowań za pracę przymusową. Uczeń ma tu również możliwość sformułowania i opracowania własnych pytań badawczych. Nadrzędnym celem tej grupy zadań jest refleksja nad pracą własną i relacją biograficzną oraz powstałym na jej podstawie filmem.

Z trójpodziału: Poznajemy – Pogłębiamy i tworzymy – Dyskutujemy najlepiej wybrać po jednym zadaniu. Przewidywalny czas realizacji odpowiada podwójnej jednostce lekcyjnej. Zadanie pierwsze pozwala przybliżyć się do wywiadu z perspektywy historyczno-geograficznej, metodologicznej bądź osobistego doświadczenia. Zadanie z drugiego etapu  umożliwia pogłębienie wybranych tematów, a wreszcie zadanie z działu „Dyskutujemy“ może zostać zrealizowane w formie dyskusji w klasie.

Poziom trudności zadań:

Przy tytułach zadań umieściliśmy gwiazdki, które oznaczają:

* – najniższy poziom trudności, zadania polegające na zrozumieniu treści, a następnie uzupełnieniu luk w tekście bądź prostej analizie faktów,

** – średni poziom trudności, zadania wymagające wnikliwej analizy faktów, bez podpowiedzi,

*** – zadania trudne, np. porównujące dwie lub więcej relacji pod wskazanym kątem, najczęściej pytania otwarte, wymagające stworzenia własnej opinii i argumentacji.

Niektóre zadania są oznaczone dwoma grupami gwiazdek „**“ i „***“. Oznacza to, że zadanie ma dwa poziomy trudności. Łatwiejszą wersję, opisaną w komentarzu dydaktycznym, można przekopiować do zadania, które nauczyciel/opiekun grupy tworzy od podstaw w zakładce „Moje zadania” (po kliknięciu w klawisz „Stwórz własne zadanie”).

„Powiązane ćwiczenie/zadanie“
Przy niemal każdym zadaniu pojawia się „Powiązane ćwiczenie“ o wyższym stopniu trudności. Są to często zadania porównawcze albo zachęcające ucznia do pracy „poza portalem“. Czasem trzeba sięgnąć do pełnych wywiadów biograficznych, które – po zarejestrowaniu i zalogowaniu – można znaleźć na stronie Archiwum „Praca przymusowa 1939–1945“ (www.zwangsarbeit-archiv.de). Z reguły zadania te wymagają większego wysiłku i nakładu pracy niż zadania wyjściowe.

„Moje wyniki”

Na podstronie „Moje wyniki“ widoczne są efekty pracy nad wszystkimi zadaniami. Można przygotować z nich prezentację („Rozpocznij prezentację“) lub je wydrukować („pdf“).

Profil „Dla nauczyciela”

Po włączeniu profilu (suwakiem w lewym dolnym rogu strony) nauczyciel ma możliwość przygotowania propozycje zadań dla swojej grupy – poprzez dodanie zadania do ulubionych (klikając w gwiazdkę) i opatrzenie go komentarzem.Może również tworzyć własne zadania po przejściu do podstrony „Moje zadania“ („Stwórz zadanie“).

Komentarze dydaktyczne
Nauczyciel ma do dyspozycji komentarze dydaktyczno-merytoryczne do poszczególnych zadań i sugestie wykorzystania zadań. Sformułowane są tam cele dydaktyczne, niekiedy także przykładowe odpowiedzi. Komentarze mogą pomóc w wyborze zadań. Znajdują się one pod symbolem (i) obok tytułu zadania na liście oraz na podstronie „Wyszukaj według tematu”.

Komentarze dydaktyczne znajdują się także przy nazwisku świadka historii (w odniesieniu do całego wywiadu), przy filmie kontekstowym oraz przy ćwiczeniach/zadaniach powiązanych. Komentarze można ukryć, włączając w lewym dolnym rogu funkcję „uczeń“, gdy np. udostępnia się swój pulpit uczniom przy pomocy projektora albo smartboarda.

Dodaj do ulubionych
Przy wyborze zadań „nauczyciel“ dodaje je „do ulubionych“; może opatrzyć je własym komentarzem.

„Moje wyniki”
Na podstronie „Moje wyniki“ znajdują się wszystkie treści, które wprowadzone zostały do okna edytora tekstu.  Tutaj można też utworzyć tzw. zeszyt prac, czyli prezentację online wyników („Rozpocznij prezentację“) albo pdf do pobrania, wysłania i wydrukowania. Zeszyt prac można opatrzyć okładką, wprowadzeniem i wnioskami. Daje to możliwość przygotowania referatu albo pracy domowej. Uczeń upublicznia wyniki swojej pracy, przenosząc je do tzw. zeszytu prac dla nauczycielki/nauczyciela.

Prezentacja online, czyli tzw. portfolio, sprawia, że wyniki pracy stają się atrakcyjniejsze wizualnie i mogą zostać zaprezentowane w klasie np. z wykorzystaniem rzutnika.

Jeśli została utworzona grupa, na podstronie „Moje grupy” można obejrzeć wyniki prac udostępnione przez członków grupy, klikając w nazwę grupy. Członkowie grupy mogą wówczas np. zaprezentować w klasie swój zeszyt prac. Alternatywnie można wydrukować i rozdać zeszyty prac w formacie pdf i potraktować je jako podstawę do oceny.

Wyniki stają się dostępne dla nauczyciela dopiero wtedy, gdy członkowie grupy przejmą odpowiedzi w rubryce „Moje wyniki“ do zeszytu z wynikami.

Edytor tekstu

Zadanie można zrealizować w oparciu o dołączone do zadań materiały (zdjęcia, teksty) bezpośrednio w edytorze tekstu online. Wprowadzone tam treści są tam zapisywane automatycznie. Wybrany materiał dodatkowy może zostać wydrukowany albo razem z podpisem przeniesiony bezpośrednio do edytora tekstu (korzystając z symbolu spinacza).

Do pola tekstowego można wprowadzić własny tekst, ale też wklejać materiały lub cytaty z transkryptu. Fragment filmu wklejony do edytora może zostać odtworzony w prezentacji online wyników pracy (w zeszycie prac). Edytor tekstu może być wyświetlony w trybie pełnoekranowym, co ułatwia pisanie i układanie materiałów.

Materiały

Do większości zadań dołączone zostały materiały dodatkowe (dokumenty, fotografie i teksty), potrzebne do opracowania zadania. Można je przejąć do pola do edycji zadania, klikając na symbol spinacza. Przeklejone zostanie wówczas również źródło zdjęcia wraz z podpisem. Cytaty z tekstów można przekopiować, zaznaczając myszką wybrane zdania i wybierając na klawiaturze Ctrl+c, a następnie wpisać w pole do edycji (Ctrl+v).

Materiały można przeszukiwać, stosując filtry, klikając na rodzaj materiału (zdjęcia, teksty, wskazówki metodyczne) bądź wybierając opcje z symbolu teczki (tylko to zadanie, tylko ten film, wszystkie).

Biografie
Specjalnie utworzone mapy umiejscowiają ważne wydarzenia z życia poszczególnych osób w kontekście geograficznym i chronologicznym. Pod mapą wyjaśnione są one opisowo. Biografię można pobrać w pdf-ie i wydrukować.

Leksykon
Leksykon zawiera kilkadziesiąt pojęć związanych z II wojną światową, pracą przymusową oraz życiorysami osób, których losy stały się podstawą merytoryczną platformy.

Oś czasu
Oś czasu zawiera ponad sto ważnych wydarzeń związanych z II wojną światową i pracą przymusową.